دکتر محمد علی زارعیان، دستیار تخصصی طب سنتی

یکی از پیامهای که این روزها دائما در تلگرام دست به دست می شود پیامی است با مضمون زیر:

«بسیاری از افراد براساس عادت همیشگی پنیر را با گوجه و خیار یا هندوانه میخورند! این کار باعث بروز بسیاری از بیماریها مثل دیابت، MS ، اختلالات عصبی، گوارشی،خواب آلودگی و... می‌شود!»

در همین ابتدای بحث عرض کنم که هیچ مطالعه بالینی ثبت شده ای که مؤید پیام فوق باشد انجام نگرفته است. اگر هم بخواهیم مطالعه ای بالینی برای تأیید یا رد این ادعا انجام دهیم طبیعتا نیازمند مطالعات همگروهی بزرگ است و سالها زمان نیاز دارد.

مسأله دومی که درباره این پیام به ذهن متبادر می شود این است که همه افرادی که این کار را می کنند دچار همه این بیماریها می شوند یا بعضی از افراد؟ چه کسانی در معرض این بیماریها هستند؟ معمولا گزاره های دقیق علمی با این قاطعیت بیان نمی گردند و لذا همین قطعیتی که در این پیام هست آن را از یک گزاره تجربی خارج می کند.

مسأله بعدی این است که آیا این پیام غلط است؟ در پاسخ به این سؤال نکاتی را باید متذکر شد:

یک. این پیام یک فرضیه را مطرح می کند که برای اثبات غلط بودن نیازمند آزمایشات بالینی است ولی این به معنای درست بودن آن نیست و مدعیان مطرح کننده آن باید شواهد خود را در تأیید این پیام منتشر نمایند.

دو. خیار و گوجه و پنیر، اجزای یکی از مشهورترین و محبوب ترین سالادهای متداول در نقاط مختلف دنیاست و به عنوان یک ترکیب اشتهاآور شناخته می شود. البته آنهایی که تجربه خوردن نان و پنیر و گوجه و خیار را دارند نیز به این مسأله اعتراف می کنند که به صورت سیری ناپذیر آن را می خورند. لذا آنهایی که دنبال رژیم های کاهش وزن هستند و اراده مناسبی در کنترل میزان غذای مصرفی خود ندارند خوب است که ورود این ترکیب به سفره غذایی شان را محدود کنند.

سه. ترکیب پنیر و گوجه و خیار یا پنیر و هندوانه از نظر طب سنتی یک ترکیب با رطوبت بالاست و درصد قابل توجهی از افراد با خوردن آن دچار مشکلات گوارشی اعم از ریفلاکس، نفخ، قراقر و سوءهضم می شوند. لذا آنهایی که از مشکلات گوارشی رنج می برند باید دور این ترکیب را یک خط قرمز بکشند و معمولا خودشان سمت این ترکیب نمی روند مگر اینکه پیه همه عوارض گوارشی آن را به تن بمالند.

چهار. از نگاه منابع طب سنتی ایران خیار از میوه هایی است که در روند هضم خلل ایجاد می کند و همراه شدنش با سایر خوراکی ها منجر به هضم ناقص آنها می گردد. این مسأله زمانی اهمیت پیدا می کند که بدانیم از نگاه این مکتب طبی فساد هضم به عنوان ام الامراض در نظر گرفته می شود و حکما پیش زمینه بسیاری از بیماریهای مزمن را فساد هضم در نظر می گیرند.

پنج. این پیام برخاسته از یک رویکرد تغذیه ای طب سنتی است که در مکاتب طب سنتی مختلف ردپاهایی از آن وجود دارد که در این مکاتب با ترکیب خوراکی ها به صورت خام به خصوص بعضی از ترکیبات رایج مخالفت می کند و دلایلی از طب سنتی و نیز طب جدید بیان می کند. در این نگاه یکی از ترکیباتی که در دسته ترکیبات غذایی بد دسته بندی می شود ترکیب پنیر و گوجه و خیار است که ذکر می شود به دلیل تفاوت سرعت هضم اجزای مختلف و اسیدی بودن گوجه هضم آن دچار اشکال می شود و منجر به تولید متابلولیتهای آسیب رسان در دستگاه گوارش می شود.

شش. ترکیب میوه ها و سبزی های خام در قالب سالاد از مواردی است که در مکاتب طب سنتی از جمله طب سنتی ایران نهی شده است، چرا که خوراکی های مختلف برای هضم شرایط و زمانهای مختلفی نیاز دارند و وقتی که در قالب یک غذای جدید امتزاج پیدا نکرده باشند به مجرد همراهی و مخلوط شدن در قالب سالاد به عنوان یک غذا با مزاج واحد تلقی نمی شوند و از این رو حکم در هم خوری را دارند و اولین عارضه آنها ایجاد مشکلات گوارشی در کوتاه مدت و بلندمدت است.

هفت. گوجه از خوراکی های دارای خاصیت آلرژی زایی، هم در کودکان و هم در بزرگسالان، است و به همین دلیل عادت به مصرف آن در بدن بعضی از افراد به دلیل ایجاد آلرژی حالتی از التهاب مزمن ایجاد می کند. همچنان که می دانیم آلرژی حالتی صفر و یک ندارد و ابتلای به آن حالتی طیف مانند دارد و در افراد مختلف شدت و ضعف دارد، به همین دلیل ممکن است عوارض جدی ایجاد نکند و صرفا علایمی گذرا یا مقطعی و کوتاه بروز کند که خیلی فرد را آزار ندهد؛ منتهی التهاب آن به جای خود باقی است. در مطالعات مختلف نشان داده شده است که وجود حالت التهاب مداوم در بدن زمینه ساز بسیاری از بیماریهای مزمن مثل بیماریهای قلبی-عروقی است. از این رو مصرف مداوم ترکیبات حاوی گوجه به ویژه گوجه خام از نظر تئوری می تواند با ایجاد آلرژی و التهاب مزمن زمینه ساز بیماریهای مزمن گردد. البته مطالعه بالینی که چنین موضوعی را به اثبات رسانده باشد وجود ندارد و این موضوع در حد یک فرضیه علمی است.

بنابراین با توجه به موارد ذکرشده گزاره ای که در ابتدای این بحث مطرح کردیم از نظر بالینی هرگز به اثبات نرسیده است، ولی خوب است به قول فلاسفه آن را در بوته امکان قرار دهیم و بدانیم که توجه به آن و عملی کردن احتیاط مطرح شده در آن اولا بی عارضه است و ثانیا ما را از عوارض احتمالی مصون می دارد. باید سعی کنیم از اختلاط خوراکی ها به صورت خام در یک وعده و متنوع خوردن در یک وعده تا حد امکان پرهیز کنیم و به دستگاه گوارش اجازه دهیم در هر نوبت یک غذا با مزاج مشخص را هضم کند و با تحمیل خوراکی ها با هضم پذیری متفاوت بار اضافی بر دوش آن نگذاریم.