حکیم ایرانی: هورمون‌های شیمیایی که در چندین دهه گذشته بهترین روش درمان اختلالات هورمونی زنان بوده‌اند به علت عوارض جانبی متعدد مورد تردید و در بعضی از کشورها در لیست سیاه قرار گرفته‌اند. مهم‌ترین عارضه جانبی هورمون‌های شیمیایی سرطان زایی است که اکثراً به خاطر تجویز بیش از اندازه و یا به مدت طولانی اتفاق می افتد.  
 طی سال‌های اخیر با تحقیقات گسترده در مورد گیاهان دارویی ،گیاهی با نام فارسی پنج انگشت و نام علمی vitex agnus castus که در سال‌های اخیر به گیاه زنان معروف گشته مد نظر قرار گرفته که از قدیم برای برطرف کردن اختلالات هورمونی به کار می رفته است.

پنج انگشت درختچه ای زیبااست با گلها آبی مایل به بنفش،برگهای درختچه،شبیه برگ انار بوده روی آنها سبزتر از پشت برگها است.برگهای آن پنجه ای ومعمولاًپنج برگچه دارد،میوه های آن شبیه فلفل سیاه است وبوی خاصی می دهند.
دریونان اغنیس یا chaste، به معنای طاهر، پاک معنا می گردد و در گذشته راهبان هنگام بهار در معابد خود از این گیاه به دلیل تضعیف قوای جنسی و از بین بردن شهوت در مردها استفاده می کرده اند.

میوه گیاه سابقا تحت نام Semen agni Castiبعنوان تسکین دهنده قوای شهوانی مصرف داشته است.

ترکیبات شیمائی:
فلانووئیدها،اسانس فرار،روغن چرب وماده هومواورنیتین تأئید شده است.

فارماکولوژی:
Vitexحاوی هورمون نیست،ولی ترشحات هورمونها را تحریک وفعالیت آنها را متعادل می کند.فرمول Vitexتقلیدکننده غده هیپوفیز در مورد هورمونهای   Fsh,LH,LTH می باشد. از آنجا کهVitexآگونیست دوپامین  است می تواند موجب مهار ترشح پرولاکتین از هیپوفیز قدامی گردد.
این گیاه می تواند تأثیرخود رامطابق با نیاز بدن اعمال کند،برای مثال درسندرم قاعدگی دردناک این گیاه موجب مقابله با آثار ترشح استروژن شده ودرعلائم پس از یائسگی این گیاه علائم ناشی از کمبود ترشح استروژن را جبران می سازد.
Vitexدارای مواد فیتو استروژن فعال می باشد،این اثررااز طریق نفوذ روی غدد هیپوفیزوهیپوتالاموس انجام داده ودر نتیجه هورمون FsH,LHرا تعدیل می نماید.
Vitexآنتاگونیست هالوپیردول است.

با وجودی که تا چند سال قبل فکر می کردند اثرات این گیاه به خاطر فیتواستروژن‌های آن است ولی تحقیقات اخیر نشان داده است که ترکیبات موثر و عمل کننده آن، مواد کاملاً جدیدی است که مکانیسم اثرگذاری آن ها از طریق محور هیپوتالاموس هیپوفیز بوده و دارای عوارض هورمون‌های شیمایی نبوده و با آنها دارای تداخل نیستند.

ادامه دارد ...